Oedeem
Oedeem is een abnormale ophoping van vocht als gevolg van een verstoord evenwicht tussen aan- en afvoer van vocht in het lymfsysteem. Dit uit zich in een gevoel van spanning of stuwing van de huid, een zwaar gevoel en toename van de omvang van het lichaamsdeel. Dit hoeft niet altijd pijnlijk te zijn, maar het zal u wel hinderen in uw dagelijkse bezigheden
Problemen in het lymfsysteem kunnen aangeboren zijn (primair lymfoedeem), maar meestal treedt lymfoedeem op na een ernstige beschadiging van de lymfvaten of lymfklieren (secundair lymfoedeem) oorzaken van secundair lymfoedeem kunnen zijn een operatie, bestraling, trauma, infectie of een insectenbeet.
Herkennen
Lymfoedeem is in de meeste gevallen goed te herkennen. Bij lymfoedeem is er sprake van een zwelling, een vochtophoping in de huid en de onderliggende weefsels. Naast deze zwelling kan er ook aanwezigheid zijn van een zwaar of vermoeid gevoel in arm of been, of een gevoel van spanning rondom de pols, vingers, enkels, elleboog of knieën. In sommige gevallen kunnen deze klachten samen gaan met pijnklachten. Lymfoedeem geeft klachten in het dagelijks leven en kan leiden tot ontstekingen (wondroos), gewrichtsklachten en huidklachten.
Behandeling
Oedeemfysiotherapie wordt gegeven door een fysiotherapeut die een opleiding heeft gevolgd voor oedeemfysiotherapie. De eerste behandeling bestaat uit een intake en onderzoek, hierin zullen enkele vragen aan u gesteld worden en zal het desbetreffende lichaamsdeel onderzocht worden. Er zijn verschillende behandelingsmogelijkheden, die gecombineerd in een behandeling oedeemtherapie plaatsvinden.
Manuele lymfedrainage
Lymfbanen hebben eigen spiertjes die “pompend” werken. Door deze “pompende” werking wordt het lymfvocht als het ware vooruit geduwd. Door kleine klepjes in de lymfbanen wordt voorkomen dat de lymfe terugstroomt. Manuele lymfedrainage is een techniek waarbij de oedeemtherapeut probeert, door een zachte pompende beweging, de vochtopname door de lymfvaten te stimuleren en het functioneren van goede vaten te bevorderen. Met specifieke handgrepen wordt de eigen beweeglijkheid van het lymfvatensysteem geactiveerd en gestimuleerd wat de afvoermogelijkheden van lymfe doet vergroten. Hierdoor kan er meer lymfe worden afgevoerd.
Het draineren begint in het halsgebied, bij de terminus, om zo de weg vrij te maken voor lymfe uit andere delen van het lichaam. Daarna worden de okselklieren en liesklieren in de gezonde gebieden gemasseerd en gedraineerd. Zo wordt er in de goed werkende lichaamsdelen ruimte gemaakt om lymfe uit het probleemgebied te ontvangen. Door daarna vanuit het oedeemgebied over de waterscheiding naar een gezond lymfegebied te masseren, wordt een alternatieve afvoerroute gecreëerd. Als laatste wordt in het oedeemgebied gemaseerd, in de richting van de waterscheiding en in een goed werkend lymfegebied. Vaak zijn er littekens of hardnekkige plekken met verbindweefseling die de lymfafvoer belemmeren. De therapeut zal deze delen met specifieke handgrepen soepel en zacht proberen te maken. Hoe zachter het weefsel des te gemakkelijker de ontstuwing van het oedeemgebied is.
Lymfetaping
Een zeer rekbare katoenen tape met elastische vezels wordt onder spanning op de huid in het oedeemgebied aangebracht. Dat gebeurt op een speciale wijze, op armen en benen bijvoorbeeld spiraalvormig. De mate van rekbaarheid van de tape komt ongeveer overeen met de mate van rekbaarheid van de eigen lichaamshuid. De tape tilt de huid een beetje op, waardoor er in de laag van het weefsel juist onder de opperhuid ruimte ontstaat waar de uiteindjes van de lymfevaatjes liggen die ervoor moeten zorgen dat de lymfe uit het weefsel wordt opgenomen en afgevoerd. Maar de opname van lymfe in het lymfevaatje én het eerste gedeelte van het transport gebeurt alleen onder invloed van de drukverschillen. De tape kan 5 – 7 dagen blijven zitten, je kunt ermee douchen, baden en zwemmen en al die tijd blijft hij zijn werk doen. Het op de juiste wijze, onder de juiste spanning, op de juiste plaats aanbrengen van de tape is essentieel voor een geslaagde behandeling. Door de tape aan te leggen in smalle strookjes die steeds wat diagonaal liggen over het verloop van het lymfevat, ontstaan er drukverschillen in het lymfevaatje.
Onder de tape strookjes heerst een wat lagere druk, onder de huid die niet bedekt wordt met tape is de druk wat hoger. De drukverschillen in het lymfevaatje worden zo benadrukt, waardoor de lymfestroom wordt gestimuleerd. Op deze manier is de tape dus een soort 24-uurs lymfe drainage. De druppeltjes lymfevocht kunnen langs de tape strookjes geleid worden naar een plaats waar de lymfe makkelijker het lymfestelsel in kan vloeien. Op die wijze kan de ophoping van lymfevocht bij lymfoedeem geleid worden naar een plaats in het lichaam waar de lymfe wel afgevoerd kan worden.
Compressietherapie
Compressietherapie is het aanbrengen van tegendruk in het oedeemgebied door middel van zwachtelen, het dragen van een therapeutische elastische kous (TEK) of het dragen van een niet-elastisch verband. Door de aangebrachte externe druk neemt de spanning in de weefsels toe. Daardoor neemt de vochtuittreding uit die weefsels af en de opname van lymfe door de lymfecapillairen toe. Ook worden de weefsels dichter bij elkaar gebracht waardoor de oppervlakkige en diepere lymfestelsels dichter bij elkaar komen te liggen. Dit verbetert de functie van het lymfestelsel in het oedeemgebied.
De patiënt met oedeemklachten wordt zelf actief betrokken bij de behandeling om het lymfoedeem te voorkomen of verergeren. Dit kan door het aanleren van manuele lymfedrainage technieken, mobiliserende oefeningen of het aanleggen van lymfetape.
Het doel van compressie is om de tijdens de manuele lymfdrainage (MLD) behandeling verkregen oedeemreductie te handhaven. Daarna heeft compressie als doel die verkregen volumevermindering tussen twee behandeling te behouden. Compressietherapie wordt daarom bij voorkeur in combinatie met MLD gegeven. Welke vorm van compressie er wordt gebruikt, hangt af van het soort oedeem, de conditie van de patiënt en de behandelingsfase.
Wanneer u last heeft van oedeem is het verstandig om u te laten behandelen door een oedeemtherapeut. U heeft hiervoor wel een verwijzing nodig van uw huisarts of specialist.
U kunt contact opnemen met Fysio & Fit Borger en een afspraak maken met Carolien Knipscheer, oedeemtherapeut.
Bron: www.lymfoedeem.nl; www.nvfl.nl